Publikacje

Czym jest edukacja pozaformalna?

To każdy rodzaj ustrukturyzowanego i zorganizowanego procesu edukacji, który odbywa się poza formalnym systemem szkolnym – bez ławek, tablicy, zeszytów oraz stresujących egzaminów i ocen. Jest to planowany proces uczenia się z celami edukacyjnymi, prowadzony w konkretnym miejscu w czasie wolnym uczestnika. Jest zamierzony i zaplanowany przez organizatora edukacji z udziałem najczęściej wykładowcy, instruktora, edukatora lub nauczyciela. Nie prowadzi do uzyskania formalnych kwalifikacji uznawanych przez władze oświatowe. Nie powoduje też zmiany w poziomie wykształcenia.

Ten rodzaj edukacji stanowi dodatek, alternatywę i/lub uzupełnienie edukacji formalnej w procesie uczenia się przez całe życie. Niektórzy, jak np. amerykańscy psychologowie Sylvia Scribner i Michael Cole, twierdzą nawet, że większość rzeczy w życiu lepiej uczyć się w procesach pozaformalnych, podając jako przykład naukę języka.

Wszyscy dorośli mają prawo dostępu do tej formy edukacji, jaka im najbardziej odpowiada, w tym do takiej, która nie jest obowiązkowa i opiera się na dobrowolnym udziale osób uczących się w aktywnościach rozwojowych poprzez działanie oraz doświadczanie. Ważną część procesu edukacji dorosłych stanowi wykorzystanie własnych doświadczeń i autorefleksja.

Edukacja pozaformalna przyczynia się do rozwoju wielu umiejętności i kompetencji, które przydatne są dla włączenia społecznego, rozwoju osobistego i zaangażowania demokratycznego. Stanowi zazwyczaj połączenie pracy indywidualnej i grupowej oraz zachęca ludzi do uczenia się od siebie nawzajem.

Tworzy wyjątkowe środowisko edukacyjne. Jest bardziej elastyczna i dostosowana do potrzeb i oczekiwań uczestników zajęć. Zwykle realizowana jest w krótszych cyklach – w formie kursów, warsztatów i seminariów, powiązana z praktyką. To pomysł na przyjazną i skuteczną edukację dla ludzi w każdym wieku, dostarczającą pozytywnej energii oraz inspirującą i motywującą do codziennej pracy nad sobą. Wyróżnia się podejściem holistycznym, angażującym całościowo emocje, umysły i ciało uczestników.

Uczenie się pozaformalne stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i nieformalnej.

Czym różni się edukacja pozaformalna od edukacji formalnej?

Edukacji pozaformalnej nie należy mylić z edukacją formalną. Edukacja formalna obejmuje kształcenie podstawowe, średnie i wyższe, w tym kształcenie zawodowe i uniwersyteckie, które kończy się uzyskaniem uznawanego świadectwa, dyplomu, stopnia naukowego lub kwalifikacji zawodowych.

Edukacja pozaformalna i edukacja nieformalna (uczenie się nieformalne) – czy to jest to samo?

Edukacji pozaformalnej nie należy utożsamiać z uczeniem się nieformalnym, co sugeruje polskie tłumaczenie angielskiego zwrotu non-formal education. Uczenie się nieformalne (informal learning) nie jest tym samym, co edukacja pozaformalna. Edukacja nieformalna odbywa się sposób naturalny i spontaniczny podczas różnych działań, towarzysząc wykonywaniu codziennych czynności i sytuacji, podczas zachodzących interakcji międzyludzkich. Nie wymaga zewnętrznego wsparcia, prowadzenia przez edukatora, nie jest zinstytucjonalizowana. Następuje podczas pracy lub w wolnym czasie, podczas kontaktu z ludźmi, ale też to może być bardzo intencjonalne uczenie się np. poprzez wyszukiwanie odpowiednich treści w Internecie.